İncil, Tanrı'nın İsa'yı günahları bağışlayan Kurtarıcı olarak gönderdiğini
müjdelemekle başlar. İsa'nın kendisi «Tanrı'nın Sözü»,
başlı başına Tanrı'nın bildirisidir. Yaşamı, öğretisi ve mucizeleri İncil'in
ilk yarısını oluşturmaktadır.
Tanrı bildirisi tektir. Tanrı, İsa'nın dört izleyicisini bizim için
İsa'nın yaşamını kaleme almaya yöneltir (bkz. İncil Nasıl Yazıldı, Günümüze
Nasıl Ulaştı). Elbette ki dört yazar farklı görüş açılarından
yazmaktadırlar. Ama farklı görüş açılarından yazılan metinler,
bir resmin parçaları gibi birbirini tamamlar, İsa'nın yaşam ve öğretisini
bir bütün olarak gözler önüne serer.
Genel bakış: Bu kitabın yazarı, Levi diye de bilinen Matta'dır. İsa'nın izleyicisi olmaya çağrıldığında vergi görevlisiydi (Mt. 9:9-13). Kitabı yazmaktaki amacı, İsa'nın yaşamını, ölümünü ve dirilişini anlatmaktır. Özellikle İsa'nın peygamberlerce geleceği bildirilen ve Yahudilerce uzun zamandır beklenen Mesih olduğunu göstermek ister. Bunun için İsa'nın gelişiyle gerçekleşen peygamberlik sözlerinden alıntılara yer verir1. İsa'nın kurtuluş müjdesinin tüm uluslar için olduğunu ayrıca vurgular2.
Kitabın içeriği: Matta, İsa'nın soyağacı ve doğumuna ilişkin
bilgileri vermekle başlar (Mt. 1:1-2:23). İsa'nın
vaftiz oluşunu ve Şeytan tarafından nasıl sınandığını anlattıktan sonra O'nun
faaliyetlerine geçer. Kendisine gelen hastaların tümünü
iyileştirdiği bazı olayları kaydeder3; belirli bazı
hastaları iyileştirmesinden4 ve diğer mucizelerinden5
de söz eder. Bununla beraber ağırlık, İsa'nın beş temel bölümde6
toplanan öğretisine veriliyor. Bu öğretinin odağında Göklerin
Egemenliği7 bulunuyor. Göklerin Egemenliği,
İncil'in diğer kısımlarında Tanrı'nın Egemenliği diye de geçer. İsa'nın
ilk gelişiyle başlayan bu Egemenlik, O'nun Kral olarak dönüşüyle
tamamlanacak. Günahlarından dönüp İsa'yı izleyenler, `egemenliğin
çocukları' olurlar. Bunlar, İsa'nın özellikle Dağdaki Konuşma'da
açıkladığı yeni yaşama çağrılıyorlar (5, 6 ve 7 bölümleri).
Örneğin, ön planda bulunmak yerine başkalarına hizmet etmeyi amaç
edinmeliler8; gösterişe kapılmadan iyilik yapmalılar
(Mt. 6:1-18); bağışlayıcı olmalılar (Mt.
18:21-35); canları pahasına da olsa İsa'yı izlemeliler9.
İsa, sözleri ile eylemleri arasında büyük uyumsuzluklar olan
Yahudi din önderlerini şiddetle eleştirir. Onlar için diyor ki,
«Göklerin Egemenliğinin kapısını insanların yüzüne kaparlar;
ne kendileri içeri girerler, ne de girmek isteyenleri bırakırlar»10.
Buna karşılık İsa, doğru kişileri değil, günahkârları çağırmaya
geldi (Mt. 9:13). İsa ayrıca çağın sonu, kendisinin
ikinci gelişi ve son yargı konusunda açıklamalarda bulunur; izleyicilerinin
bütün bu olaylara hazırlıklı olmaları gerektiğini anlatır11.
İsa'nın kimliğine gelince, Matta imalı ama kesin konuşur12.
Son bölümler İsa'nın ölümünü ve dirilişini anlatır.
Ondan önce İsa, nasıl öleceğini tekrar tekrar açıklar. Son
yemeğinde, «Kanım...günahların bağışlanması için birçokları
uğruna akıtılan antlaşma kanıdır» der (Mt. 26:28).
Uzun zamandan beri onu öldürmeyi tasarlayan Yahudi önderlerin
eline teslim edilir ve çarmıha gerilir. Ölür ve dirilir. Kitap,
İsa'nın izleyicilerine verdiği ünlü son buyruğuyla noktalanır: «Gökte
ve yeryüzünde bütün yetkibana verildi. Bu nedenle gidin,
bütün ulusları öğrencilerim olarak yetiştirin.»
Ana hatlar:
Mat.1:1-2:23 İsa'nın doğumu ve çocukluğu
Mat.3:1-4:16 İsa'nın göreve hazırlanması
Mat.4:17-18:35İsa'nın Celile ve çevresindeki
faaliyetleri
Mat.19:1-20:34Kudüs yolunda
Mat.21:1-27:66İsa'nın Kudüs'te öğretisini
yayması, tutuklanıp çarmıha gerilmesi
Mat.28:1-20 İsa'nın dirilmesi
Kaynak ayetler:
1Mat.2:6,17; Mat.3:3;
Mat.4:15-16; Mat.8:17;
Mat.12:17-21; Mat.13:14-15,35;
Mat.15:7-8; Mat.21:4-5,42;
Mat.26:31; Mat.27:9-10
2Mat.8:10-12; Mat.21:33-45;
Mat.24:14; Mat.28:18-20
3Mat.4:23-24; Mat.8:16;
Mat.9:35; Mat.19:2
4Örn: Mat.17:14-17;
Mat.20:29-34
5Örn: Mat.8:23-27;
Mat.14:15-21
65-7; 10; Mat.13:1-52;
Mat.18:1-35; 23-25. Bu bölümlerin hepsi,
«İsa bu konuşmasını bitirince...» gibi bir deyimle biter.
7Mat.3:1-2; Mat.4:17,23;
Mat.6:10-13,33; Mat.9:35;
Mat.10:7; Mat.11:11-12;
Mat.12:28; Mat.13:1-52;
Mat.16:19,28; Mat.18:23-25;
Mat.20:1-16; Mat.22:2-14;
Mat.24:14; Mat.25:1-46
8Mat.18:1-5; Mat.20:21-28;
Mat.23:8-12
9Mat.6:19-34; Mat.8:18-22;
Mat.10:16-42; Mat.16:25-26;
Mat.19:16-30
10Mat.23:13-14; ayrıca
bkz. Mat.5:20; Mat.15:1-20;
Mat.16:1-12; Mat.18:33-37;
Mat.21:23-22Mat.21:46;
Mat.23:1-39
11Mat.7:13-23; Mat.11:20-24;
Mat.12:36-42; Mat.13:24-30,36-43;
Mat.24:1-25Mat.24:46
12Mat.3:17; Mat.9:1-7;
Mat.11:4-6,27; Mat.13:16-17;
Mat.14:32; Mat.16:16-20,27;
Mat.17:1-7; Mat.26:64;
Mat.27:43,54; Mat.28:9