Irak’ta, bulunan silahlı grupların başta Musul olmak üzere Ambar ve Selahaddin kentlerinde Sünni Arapların bulunduğu bir çok bölgeyi ele geçirmesinin ardından dünyanın gözü ülkedeki silahlı gruplara çevrildi. Şüphesiz ismi en çok öne çıkan örgüt Irak Şam İslam Devleti (IŞİD). Ancak IŞİD dışında farklı aktif silahlı gruplarda bulunuyor.

Bir çoğu 2003’de Saddam rejimini devirmesi sonrasında kurulan Sünni Arap kökenli silahlı gruplar, ABD ve İngiltere önderliğinde oluşturulmuş Çokuluslu Koalisyon Güçleri’ne karşı eylemlere girişti. Bu grupların bazıları 15 Aralık 2011’de Koalisyon Güçleri’nin ülkeden çekilmesi ile birlikte Irak Ordusu’na karşı faaliyetlerini sürdürdü.

Diğer taraftan Sünni Arap kökenli silahlı gruplardan daha eski bir geçmişe sahip olan Şii Arap kökenli silahlı gruplar bulunuyor.
Irak Hükümeti içersinde Şii iktidarının güçlenmesiyle kısman pasifleşen ve faaliyetlerini askıya alan bu gruplar son dönemde IŞİD’in özellikle Şii’leri hedef alan saldırılarının ardından ve Iraklı Şiilerin en büyük dini otoritesi Ayetullahuzma Ali Hüseyin Sistani’nin Cihad fetvası üzerine yeniden aktif pozisyona geçmeye başladı.

Öne çıkan Sünni silahlı gruplar:

-Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD)

El-Kaide’nin Irak kolu lideri Ebu Musab Zerkavi’nin 2006’da öldürülmesinin ardından örgütün başına geçen Ömer el-Bağdadi geçti. Daha sonra örgütün liderliğini alan Ebubekir el-Bağdadi, örgütün adını 2010 yılında “Irak İslam Devleti” olarak değiştirdi.

Mart 2011’de Suriye’de rejim karşıtı gösterilerin başlamasının ardından bu güçlerini bu ülkeye kaydıran IŞİD, Suriyeli muhalif gruplarla çatışmaya girdi. Suriye’de Reqa kentinin kontrolünü ele geçirdi. Rojava’da Kürd Savunma Güçleri YPG ile şiddetli çatışmalara giren örgüt Serêkaniyê, Kobanê ve Efrin kentlerini işgal etme girişiminde bulundu.

El-Kaide’nin Suriye kolu olan El Nusra Cephesi ile zaman zaman girdiği çatışmaların ardından 2014 yılı başlarında El-Kaide lideri Eymen el-Zewahiri IŞİD’in El-Kaide ile bir bağının kalmadığını ilan etti.

El-Kaide’den ayrılan IŞİD, düşman olarak tanımladığı Şiiler, Hristiyanlar ve kendisine itaat etmeyen Sünnilere yönelik acımasız infazlarıyla tanınıyor. İntihar saldırıları, adam kaçırma, infazlar, infazları videoya çekme gibi korku ve sindirme yöntemleriyle Suriye’deki muhalif bölgeleri ve Irak’taki bölgeleri ele geçirmeye çalışıyor.

Çok sayıda militanının olduğu iddia edilen örgütünün ana gövdesini Iraklılar oluşturmakta. Ancak bununla birlikte Ürdün, Türkiye, Yemen, Mısır, Suriye, Kuveyt, Tunus ve Libya kökenli militanları bulunuyor.

Nakşibendi Ordusu ile birlikte Musul’u ele geçiren örgüt Irak Ordusunun geri çekilmesi üzerine Tikrit, Salahaddin, Ramadi ve Tel Afer kentlerini de işgal etti.

-Nakşibendi Ordusu
Irak’ın devrik lideri Saddam Hüseyin’in yardımcısı olan İzzet İbrahim el-Duri’nin liderliğini yaptığı Nakşibendi Ordusu 2006 yılında kuruldu. Örgüt, Saddam Hüseyin döneminde Irak Ordusu’nda görev yapmış subaylar ve erlerden oluşuyor.

Nakşibendi Ordusu örgütü, Musul kentinin ele geçirilmesinde IŞİD ile birlikte hareket etti. Örgüt Musul’un birçok mahallesini kontrolü altında tutuyor. Saddam döneminden kalma füze ve ağır silahlara sahip olan Nakşibendi Ordusu, Maliki güçlerine karşı düzenlediği vur-kaç operasyonlarıyla tanınıyor.
Örgütün son olarak Musul’un işgalinden sonra kentin yönetimi konusunda IŞİD ile çelişki yaşadığı belirtiliyor.

-Irak Aşiret Devrimcileri Askeri Konseyi

30 Aralık 2013’te kurulan bu konseyde 78 Sünni Arap aşiret ve kabilesi yer alıyor ve konseye bağlı 41 silahlı grup bulunuyor. 2 yıl önce Yerel Meclisler adı altında faaliyet gösteriyordu. Daha sonra aşiretlerden oluşan yerel meclisler, birleşerek Irak Aşiret Devrimcileri Askeri Konseyi’ni kurdu.

Ülkenin batısındaki Ramadi, Felluce, Halidiye, Kerkük kırsalı, Enbar ve Babil kırsalında etkin rol alıyor. Aynı zamanda başkent Bağdat’ın Yusufiye, Ebu Gureyb, Taci ve Tarimiye mahallelerinde örgütlenmiş durumda. ABD işgaline karşı kurulan konsey, ’Maliki güçlerine karşı Sünni halkı koruma’ iddiasıyla örgütlenmesini işgal sonrasında da sürdürdü. En büyük Sünni silahlı güç olarak tanımlanan Irak Aşiretler Askeri Konseyi’nin, 10 binin üzerinde milise sahip olduğu belirtiliyor.

Yaşanan son isyanda Beci kazasına bağlı el-Fetha bölgesindeki petrol koruma bölüğü firar ederek Konsey’e katıldı. Havice kazasındaki kontrol noktaları, merkezler ve askeri hedeflerin tamamı Konseyin kontrolüne girerken Havice’ye bağlı el-Besel köyü yakınındaki 46. Tugay, üçüncü birlik üssü basıldı, tüm askerler firar etti, buradaki silah, mühimmat ve malzemenin tamamı ele geçirildi.

-1920 Devrimi Tugayları

ABD işgaline karşı kurulan ilk silahlı direniş örgütü olma özelliğine sahip olan 1920 Devrimi Tugayları, ismini 1920’de İngiltere mandasına karşı başlatılan silahlı mücadeleden alıyor. Bağdat, Enbar ve Salahaddin’de etkin olan örgüt, Saddam Hüseyin döneminde Irak ordusunda görev yapmış askerler tarafından 2003’te kuruldu.

2007’de Irak el-Kaidesi ile şiddetli çatışmalar yaşayan örgüt, birçok liderini Irak el-Kaidesi tarafından düzenlenen intihar saldırılarında kaybetti. Komutanlığını Irak Müslüman Alimler Birliği Başkanı Haris Dari’nin oğlu Musenna Dari’nin yaptığı ileri sürülen 1920 Tugayları örgütü, Irak el-Kaidesi’ne karşı ABD güçleriyle zaman zaman işbirliği yapmakla beraber, ABD güçlerine yönelik birçok şiddet eylemine de imza attı.

-Ensaru’l İslam

Kürd El-Kaidesi olarak bilinen örgüt 2001’de Mele Kirkar öncülüğünde kuruldu. 2003-2010 yılları arasında Irak el-Kaidesi çatısı altında faaliyet gösteren ve Selefi bir milis grubu olan Ensar’ul İslam, 2010’dan bu yana IŞİD ile birlikte hareket ediyor. Örgütün liderliğini Şeyh Ebu Velid yapıyor. Örgüt, Kerkük kırsalında etkinlik gösterirken batıda Ninova doğuda ise Diyala illerinde de milis güçleri bulunuyor. Ensar’ul İslam’ın yaklaşık 5 bin milisi bulunuyor.

-Ceyşu’l İslami (İslam Ordusu)

ABD işgaline karşı 2004 yılında kurulan silahlı örgüt, 2006-2007 yılları arasında Irak el-Kaidesi ile çatışmış ve büyük oranda zayıflamıştı. Bağdat, Enbar, Ninova ve Salahaddin kırsalında etkin olan örgüt, strateji olarak sadece ABD ve İngiliz askeri bölgelerine saldırmayı tercih etmişti. İyi eğitimli keskin nişancılara ve operasyonel timlere sahip olan İslam Ordusu, ABD ordusunun ülkeden çekilmesinin ardından Maliki güçlerine karşı silahlı mücadele yürütüyor.

2006-2009 yılları arasında ABD’li askerlerin korkulu rüyası haline gelen keskin nişancı bu örgüte bağlıydı. Amerikalılar tarafından Cuba adıyla anılan keskin nişancı daha sonra yaptığı açıklamada, 645 ABD askerini öldürdüğünü ifade etmişti. Sokak savaşında da etkili olan örgüt, Irak’ta güçlü bir medya ağına da sahip.

-Ceyşu’l Mücahidin (Mücahitler Ordusu)

2003’te ABD’nin Irak’ı işgaliyle kurulan Ceyşu’l Mücahidin örgütü, Irak’taki kabile ve aşiretlerden oluşuyor. Örgütün yaklaşık 4 binden fazla mensubu bulunuyor. Mutedil Selefi anlayışına sahip Ceyşu’l Mücahidin örgütü, Bağdat’ın Sünni mahallelerinde, Tikrit, Ebu Gureyb, Diyala, Enbar, Bağdat ve Felluce kentlerinde faaliyet yürütüyor. Ahfadu Sad, Cünudu’s Sahra ve es-Sabitun gibi 20 alt silahlı grubu bulunuyor.

Öne çıkan Şii silahlı gruplar

Yoğunlukla Irak’ın güneyinde yaşayan Şii nüfus arasında Cihad fetvası sonrası seferberlik ilan edildi. Ayetullah Ammar el-Hekim ve Ayetullah Sadık Huseyni eş-Şirazi ve Ayetullah Seyyid Kazvini gibi Iraklı Şii din adamları, askeri üniforma gireyerek bağlılarını seferberliğe katılım için teşvik ediyor. Saddam Hüseyin döneminde Suriye ve İran yönetimlerinin desteğinde silahlanan Şii gruplar da Cihad fetvası çerçevesinde birleşiyor.

Şii Bedir Tugayları

1981’de Baas Partisi iktidarına karşı savaşmak için İran’a göç eden Ayetullah Muhammed Bakır el-Hekim tarafından kurulan örgüt, ’Irak İslam Devrimi Yüksek Konseyi’’nin askeri kanadı olarak faaliyet gösteriyor. Ammar el-Hekim liderliğindeki Konsey’in bileşenlerinden olan Bedir Tugayları’nın Başkanlığını Hadi el-Amiri yapıyor.

İran -Irak Savaşı dönemindeIrak Ordusu’na karşı savaşan Bedir Tugayları, 2006’dan bu yana Nuri el-Maliki tarafından Irak Savunma Bakanlığı ve Irak Ordusu çatısı altında istihdam ediliyor. Merkezi Kerbela kentinde olan örgütün yaklaşık 12 bin milisi bulunuyor.

Örgütün, 2004’te Felluce katliamı sırasında şehre saldıran ABD kuvvetlerine keşif rehberliği yaptığı ileri sürülüyor. Irak Müslüman Alimler Birliği Başkanı Haris ed-Dari de 2005’te örgütü, Sünni din adamlarını sistematik olarak katletmekle suçlamıştı.

Hadi el-Amiri liderliğindeki Bedir Örgütü, Ammar el-Hekim liderliğindeki Irak İslami Yüksek Konseyi’nin bileşenlerinden biri olmasına rağmen, son dönemde Başbakan Nuri el-Maliki ile daha yakın bir işbirliği sergiliyor. Maliki, Bedir Tugayları Başkanı Hadi el-Amiri’yi vekaleten Savunma Bakanlığına atadı.

Mehdi Ordusu

2003 Eylül’ünde Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr tarafından kurulan Mehdi Ordusu, ülkenin güneyindeki Bağdat’ın Sadr bölgesi, Necef ve Basra kentlerinde etkinlik yürütüyor. 2006 yılına kadar ABD ve İngiltere güçleriyle çatışan Mehdi Ordusu, 2009 yılına kadar Maliki güçleriyle de çarpıştı. 2009’da silah bıraktığı açıklanan örgüt, Sistani’nin IŞİD’e karşı verdiği son Cihad fetvası ile birlikte tekrar silahlanacağını duyurdu. Mehdi Ordusu, Sünni muhalifler tarafından, 2004-2008 yılları arasında Saddam Hüseyin döneminde görev yapmış bürokratlara, Sünni kanaat önderlerine suikast düzenlemek ve sivillere yönelik, ’ölüm mangaları’ kurmakla suçlanıyor. Örgütün yaklaşık 60 bin milis gücü olduğu ifade ediliyor.

Öte yandan, başkent Bağdat’ta Şammar Aşireti Lideri Şeyh Hamza eş-Şammari, Şubat ayında suikasta uğramış, saldırıyı Mehdi Ordusu üstlenmişti. Örgütün, Suriye’de başlayan iç savaşta Esed rejimine destek amacıyla güçlerini Suriye’ye naklettiği iddia ediliyor.

Ehl-i Hak grubu

Sadr Hareketi’nden 2007’de ayrılan Kays el-Hazali’nin öncülüğünde örgütlenen Ehl-i Hak grubunun, 10 bin civarındaki kuvvetlerinin büyük kısmını Suriye’de Esed yönetimine yardımcı olması için gönderdiği iddia ediliyor. Örgüt, 2008 ve 2009 yılında British Petrol şirketinde çalışan mühendislerin kaçırılmasından ve Bağdat’taki ABD askerlerine yönelik silahlı saldırılardan sorumlu tutuluyor. Ehl-i Hak da Sistani’nin cihad çağrısına olumlu cevap veren Şii milisleri arasında yer alıyor.

Muhtar Ordusu Irak Hizbullah’ı

Lübnan’da faaliyet gösteren Hizbullah örgütünün Irak’taki uzantısı olduğunu ileri süren Muhtar Ordusu Irak Hizbullah’ı örgütünün, Genel Sekreterliğini Vasık Betat yapıyor. Maliki hükümeti, ulusal güvenliği tehdit ettiği gerekçesiyle Betat hakkında tutuklama kararı çıkarmıştı.Irak Hizbullah’ının Sünnilere yönelik tehdit içerikli mesajlarının yanı sıra Saddam döneminde görev yapmış Baas Partisi bürokratlarına yönelik suikastlar düzenlemesi tepki çekiyor.

Örgüt, Suudi Arabistan’a yönelik taciz saldırılarıyla tanınıyor. Betat, 2013 Kasım’ında yaptığı açıklamada, Suudi Arabistan çölüne altı adet havan topu attıklarını belirtmişti. Betat, ’Amaç, Suudilere, sınır istasyonlarının ve devriyelerinin ateş menzilimizde olduğunu göstermek için bir uyarı mesajı göndermekti” açıklamasında bulunmuştu.

40 bin milisi olduğu ifade edilen Irak Hizbullah’ı, Sistani’nin çağrısına uyacağını açıkladı.

Sarallah (Allah’ın İntikamı) Tugayları

Eski bir Deniz Subayı olan Yusuf Senavi Musavi’nin önderliğinde kurulan Sarallah (Allah’ın İntikamı) Tugayları, Birleşmiş Milletler Genel Sekterliği’ne bağlı Uluslararası Kriz Grubu’nun 2007 yıllık raporunda, Irak’ın istikrarını tehdit eden gruplar arasında yer alıyordu. Sarallah Tugayları, Basra’daki stratejik limanları kontrolü altında tutuyordu. Maliki yönetiminin operasyonları sonucu limanlardan çekilen Sarallah Tugayları’nın Basra’nın bazı mahallelerindeki etkinliği sürüyor.

Söz konusu Şii milis grupların dışında örgütlenmiş Ebu’l Fadl el-Abbas Tugayları, Seyyidu’ş Şüheda grubu ve Zülfikar Tugayları gibi küçük oluşumlar bulunuyor. Iraklı Şii milis gruplar, 2011 Mart’ında başlayan halk ayaklanmasına karşı Esed yönetimiyle dayanışma amacıyla Suriye’deki çatışmalara katılıyor.

Eski Irak Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tarık Haşimi, Nuri el-Maliki Hükümeti’nin Sünni kesimi dışlayarak mezhepçi bir politika izlediğini öne sürmüştü. Irak Müslüman Alimler Birliği de ülkenin batı ve kuzeybatısında yoğunlukla yaşayan Sünnilerin taleplerinin şiddetle bastırılması sebebiyle toplumsal bir patlama yaşandığına dikkati çekmişti.

(z.c)