Mirasa hak sahibi olarak miras bırakan kişinin eşi oğlu ve kızının yanında (bunlardan biri ölmüşse) bunların altsoyları dahil edildiği gibi ölenin kardeşi anne ve babası bunlar hayatta değilse nine ve dede gibi üst soylarda mirasa dahil edilmiştir.(Nisa Suresi 11) İşte Kurandaki miras taksimatının diğer güncel miras taksimlerinden en büyük farklarından biriside Anne Baba Kardeş Dede Nine gibi kişileri de mirasa dahil etmesidir.

Kuranın koyduğu miras taksiminde kadınlara birçok yerde erkek mirasçılarla aynı hisse verilmiş bazen erkek mirasçılardan daha fazla hisse verildiği durumlarda olmuştur. Sadece aynı babadan gelen öz erkek ve kız kardeşlerin mirastaki payları bire iki misli olarak taksim edilmiştir.

Bunun sebebi de Erkek ve Kız kardeşlerin yüklendikleri mesuliyetler ve mükellefiyetlerdir. Erkek İslamda evlendiğinde mehir verir ,düğünü yapar,aynı zamanda evim geçimini sağlamak erkeğin vazifesidir,boşandığında kadına ve çocuğuna bir süre bakmak gene erkeğin üzerine borçtur. Ayrıca boşandığında nafaka vermekle yükümlüdür. Anne ve Babası yaşlandığında geçimlerini sağlayıp onlara bakmakta erkeğin vazifesidir. Hatta kız kardeşi boşandığında eğer bakacak kimsesi yoksa ona da erkek kardeş bakmakla mesuldür. Fakat kız kardeş için durum öyle değildir. Kız evlendiğinde ona bakmak islama göre kocasının vazifesidir. Mirastan aldığı payı kocasıyla paylaşmak durumunda olmadığı gibi sadece kendisi için harcayabilir. Kız çocuk evlendiğinde geçim sorumluluğunu evlendiği eşine yükleyecek ve ondan ayrı bir mehir alacaktır. Böylece bir karşı iki hisse taksimiyle erkek ve kız kardeşlerin durumları dengelenmiş olacaktır

Kurandaki miras taksiminin en önemli hedeflerinin varisler arasındaki akrabalık bağlarının korunmasının yanında karşılıklı sevgi ve şefkatin devamının sağlanmaya çalışılmasıdır.

Mesela oğlu ölen bir anneye oğlunun mirasından altıda bir bazı durumlarda üçte bir pay verilmesi oğlunun eşiyle bu anne arasındaki sevginin devamını sağlamaya yöneliktir. Oğlu vefat ettiğinde bu annenin oğlunun eşine karşı ‘Oğlum vefat edince benim oğlumdan faydalanabileceğim hiçbir şey kalmayacak , mağdur olacağım ‘ gibi bir düşüncesi engellenmiştir.

Kurandaki miras hükümleri hakkında en çok dile getirilen iddialardan birisi Kurandaki miras taksimlerinin kadını ikinci plana koyduğu ve ona hep erkeğin payının yarısı verildiği şeklindeki yanlış ve önyargılı düşüncelerdir. Bu önyargılı iddialara dayanarak Kurandaki miras taksiminin belli bölgeye ait tarihsel hükümler olduğu gibi düşünceye gidilmiştir.

Oysa aşağıda tafsilatıyla açıklayacağımız üzere Kuranın yaptığı birçok taksimde kadına erkekle aynı ölçülerde taksim yapılmış hatta kadınların daha fazla aldığı durumlar olmuştur.

Kadının mirasçı olduğu konumlar şunlardır :

1-Oğlu vefat ettiğinde anne olarak miras alması

2-Kocası vefat ettiğinde hanımı olarak miras alması

3-Babası veya Annesi vefat ettiğinde kızı olarak miras alması

4-Kardeşi vefat ettiğinde ana-baba bir kız kardeş olarak miras alması

5-Kardeşi vefat ettiğinde babaları farklı bir kız kardeş olarak mirastan pay alması

6-Kardeşi vefat ettiğinde anneleri farklı bir kız kardeş olarak mirastan pay alması

7-Dedesi vefat ettiğinde torun olarak miras alması

8-Torunu vefat ettiğinde nine olarak mirastan pay alması

İslam miras hukukunda kadının sekiz ihtimal içinde miras haklarının tamamı gözetilmiştir. Yukarıdaki ihtimallerde kadın sadece anne-baba bir durumunda erkeğin yarısı oranında mirastan pay alıyorken diğer ihtimallerde kadın ya erkekle aynı oranda alıyor ya da erkekten mirastan farklı alıyor. Mesela Anne ve Baba ölen çocuklarının mirastın eşit payı alır .Dede nine ölen torunlarından eşit miktarda pay alır . Dikkat edildiğinde erkek ve kadın aynı oranda almaktadır. Aşağıdaki tablolarda daha kolay anlaşılması için oranlar yüzdelikler üzerinden verilmiştir. Mesela 1/3 oranı %33,3 ; 1/6 oranı %16,87 gibi

kindi@mynet.com

ANNENİN EVLADININ MİRASTAKİ HAKKI NASIL KORUNMUŞTUR

Kuranın taksimine göre oğlu miras bıraktığı zaman annenin mirastan pay alması şu şekildedir :

Vefat eden oğlunun babası,eşi ve altsoyu hayattaysa ölenin hem annesi hem de babası mirastan ayrı ayrı 1/6 yani %16,67 oranında eşit pay alırlar. Eğer ölenin altsoyundan ve kardeşlerinden kimse yoksa ölenin annesi mirastan 1/3 oranında pay alır (Nisa Suresi 4/11). Görüldüğü gibi kadın olmasına rağmen anne babayla eşit pay almıştır.

Güncel medeni hukukta ölen kişinin eşi ve altsoyu varsa bütün miras bu kişiler arasında taksim edilir. Böyle durumda kişinin üst soyunda bulunan anne ve babası miras alamazlar. Kuranın ortaya koyduğu miras hukukunda üst soyunve kardeşlerinde belli hisselerlemirasa dahil edilmesi akrabalık bağlarına ve toplum içi dayanışmaya verilenönemi göstermektedir. Böyle bir taksimde ailelerin sadece kendilerini düşünmelerinin önüne geçilmekte , akrabalar arası sevgi ve şefkat,sevgi korunmaya çalışılmaktadır. Bu korunurken adalet gerçekleştirilmekte ve hiçbir kimse mağdur edilmemektedir ve ihmal edilmemektedir.

kindi@mynet.com

KIZ ÇOCUĞUNUN BABASININ MİRASINDAKİ HAKKI NASIL KORUNMUŞTUR

‘Allah, çocuklarınız hakkındaki miras hükümlerini size şöyle emrediyor ; (Babaları aynı) erkek çocuğun payı, kız çocuğunun hissesinin iki katıdır.’

İşte kadın ve erkeğin mirasta beraber bulunduğu bütün durumlar için bir genelleme yanlışlığına düşülen söz konusu durum budur. Oysa bu durum sadece babaları aynı kız ve erkek kardeşler arasında geçerlidir.

Kuranın bu taksimde hedeflediği tarih üstü gerekçe ve hikmet şu şekildedir.

1-Bu taksim hükmünde öncelikli olarak gözetilen hedef, miras hükümlerinin genel hedeflerinden birisi olan akrabalar kız ve erkek kardeşler arasındaki sevgi şefkat bağlarının korunmasına verilen önemdir. Çünkü erkek kardeş hem babasına hem de annesine bakmakla yükümlüdür ve kendi ailesinin bütün masrafları onun üzerindedir. Kız kardeşiyle aynı hisseyi alması durumunda onun hakkında ‘ailemizin malının yarısı yabancı birisi olan kocasına götürecek’ şeklinde düşünmesi mümkündür. Oysa kız kardeş erkek kardeşin şefkat ve sevgisine bütün ömrü boyunca ihtiyaç duyacaktır.

2-Anne ve babası yaşlandığı ve ihtiyaç durumunda bulunduğu zaman ikiside eşit olarak oğullarına ihtiyaç duyarlar. Bunun gereği olarak oğulları vefat ederse 1/6 oranında eşit olarak pay alırlar. Anne babası hayattayken öncelikli olarak erkek çocuk onların bakım ve sorumluluğunu üstleneceği için bu sorumluluk anne ve babasına bakma konusunda birinci derecede sorumluluk altında olmayan kız kardeşlerin yanında ikiye bir hak verilmesine sebep olmaktadır.

3-Erkek çocuk evleneceği zaman mehir verir ve nafaka masrafları yine onun üzerine binmektedir. Kız çocuğu ise evleneceği zaman eşinden bir mehir alacaktır ve bütün geçim masrafları öncelikle babasına daha sonra evlendiği zaman kocasına ait olmaktadır. Erkek çocuk mirastan alacağı bir miktar fazlalık ile bu masraflarını kısmen telafi etmeye çalışacaktır. Nihai planda bakıldığında kız çocuk yine kazançlı çıkmakta ve hakları zayi olmamaktadır.

kindi@mynet.com

HANIMININ EŞİNİN MİRASTAKİ HAKKI NASIL KORUNMUŞTUR

Kuranın getirdiği miras hükümleriyle vefat eden kişinin hanımı olduğu durumlarda kadının haklarını korumuş pay taksimi içine almıştır. Hanımının bu payının yanında vefat eden çocukları eğer reşit değilse bu çocukların mirasları da çocuklarının öz annelerinin koruması altına verilmiştir.

Eşi vefat ettiğinde kadının hanım olarak mirastaki hakkı eğer ölen adamın çocukları yoksa ¼ tür. Eğer çocukları varsa 1/8 pay alır. Sözü geçen ¼ ve 1/8 payları hanımın korunmuş paylarıdır. İlk bakışta sekizde bir az gibi gözükebilir. Fakat ölenin çocukları aynı zamanda kadının da çocukları olabilir ki kadının bu eşinden olan çocuklarından pay alması aslında kadının faydasınadır. Çünkü bu çocuklar annelerine bakmakla yükümlüdürler. Ayrıca ölenin çocukları bir tane de olsa on tane de olsa kendilerine düşeni eşit şekilde paylaşırken kadına düşen 1/8 lik korunmuş payı onlardan fazla yekün teşkil edebilir.

Bir adam vefat ettiğinde geriye hanımını ve iki kızını ve bir erkek kardeşini mirasçı olarak bıraktığında hanımı mirasın 1/8 ini iki kızı 2/3 ünü ölenin erkek kardeşi ise mirasın 5/24 ini almaktadır. Paydalar birleştirildiğinde şöyle bir sonuç çıkmaktadır. Hanım mirasın 3/24(1/8’i), kızların her biri 8/24 ini (iki kız kardeşin toplamı 16/24’ü) ölenin erkek kardeşi ise 5/24 ini almaktadır. Kızların her biri neredeyse amcalarının iki katı mirastan pay almaktadır.

Bu taksim şekli Kuranın ortaya koyduğu miras taksimine dayanarak Hz.Peygamberin yaptığı bir taksimdir. ‘Sad bin rebi uhud savaşında şehit olduğunda onun hanımı iki kız çocuğuyla birlikte Hz.Peygambere gelerek ‘’ Ey Allahın Resulu Sad uhud savaşında şehit oldu. Şimdi onun erkek kardeşi malın tamamını miras olarak aldı. Ayrıca bir mal karşılığı olmaksızın kızlarımın kimseyle evlenmesine izin vermiyor.’’ Deyince ilgili miras ayetleri indi(Nisa 4/12). Hz.Peygamber inen ayete göre şu şekilde hüküm verdi: Sad’ın iki kız çocuğuna mirasın 2/3’ü hanımına 1/8’ini ve geri kalanı da(5/24) Sad’ın kardeşine verdi(Tirmizi,Feraiz,3)

Bu taksimde miras bırakan kişinin hanımı kızların velisi olduğun için kızların aldığı %66,67 lik kısmı onlar büyüyünceye kadar idare edip onlar için harcayacağı, büyüdüklerinde ise evlilikleri için kendilerine vereceği de göz önüne alınmalıdır.

Bu taksimden şöyle bir tablo ortaya çıkmaktadır.

Bu tabloda görüldüğü üzereKuranın taksimine göre vefat eden kişi arkada hanımı,iki kızı ve erkek kardeşini bıraktığında iki kızına %66,6 gibi bir pay;her birine %33,3 düşmektedir.Kız çocuklarının toplam payı vefat edenin erkek kardeşinin aldığı paydan yaklaşık 2,5 kat fazladır.Tek başına aldıkları pay ise yaklaşık 1,5 kat daha fazladır. Bu durumda yine aynı şekilde Kuran taksimi hakkında dile getirilen ‘erkeğe kadının iki katı veriliyor’ genellemesinin yanlış olduğu açıkça görülmektedir.Netice olarak Kuran hem hanım olarak hem de kız çocuğu olarak kadınların haklarını fazlasıyla takdir etmektedir.Ayrıca Kuranın koyduğu bu taksim hükümlerini sadece belli bir tarih döneminin şartları için geçerli olacak şekilde koymadığı da açık şekilde anlaşılmaktadır.

Burada ve diğer tablolarda görüldüğü üzere Kuranın miras konusunda yaptığı bu değişiklikler o dönemin cahiliye toplumunda hiçbir şekilde bilinmeyen inkılap mahiyetinde ve tarih üstü ve evrensel boyutlarda yapılan taksim şekilleridir. Kuranın yaptığı taksimlerde cahiliye dönemindeki uygulamalrla hiçbir şekilde kıyaslanmayacak kadar büyük bir oranda kadınların hakları gözetilmiştir. Bu durum Kuranın miras hükümleriyle indiği dönemin şartlarının ötesinde bütün tarihlerde gelecek Müslümanların ihtiyaçlarını gözettiğini ispat etmektedir.

kindi@mynet.com