Şafii Mezhebinin Teşekkülünde Kavl-i Kadim Dönemi Talebelerinin Rolü

Şafii Mezhebinin Teşekkülünde Kavl-i Kadim Dönemi Talebelerinin Rolü
Yazan : @Dünya Dinleri Tarih : Kategori : Şafii Mezhebi Tarihçesi Yorumlar : 0 Okunma : 2213 Beğen : 0

Şafii’nin, hocası Malik’in vefatından Mısır’a gidişine kadarki döneme (795-815) ait fıkhi görüşleri “kavl-i kadim” veya “mezheb-i kadim” şeklinde ifade edilir. Onun bu dönemdeki talebelerinden dördü öne çıkmıştır: Ebu Sevr, Ahmed b. Hanbel, Kerabisi ve Za‘ferani.

a) Ebu Sevr (ö. 240/854)

Başlangıçta re’y yanlısıyken Irak’ta Şafii’nin derslerine katılmasının ardından bu anlayışı terkeden Ebu Sevr’in hadis ve fıkhı birleştiren eserler verdiği kaydedilir (Ahmed b. Hüseyin el-Beyhaki, I, 256). el-Mebsut adlı kitabını Şafii’nin sistematiğini esas alıp yazan, bazı hususlarda Şafii’ye muhalefet eden ve zamanla kendine ait bir fıkıh doktrini oluşturan Ebu Sevr’in mezhebi bir süre Azerbaycan ve İrminiye halkı arasında yayılmıştır (İbnü’n-Nedim, s. 261). Ebu Sevr, Şafii’nin talebeleri içinde yer alsa da müstakil mezhep sahibi olduğundan onun Şafii’den ayrılan görüşleri “vecih” diye nitelenmemiştir (İbn Kādi Şühbe, I, 26).

b) Ahmed b. Hanbel (ö. 241/ 855)

184-199 (800-815) yılları arasında Mekke’de ve Bağdat’ta belli aralıklarla Şafii’nin ilmi birikiminden istifade etmiş ve bu döneme ait görüşlerinin ravileri arasında yer almıştır (Şirazi, tabaķātü’l-fuķahaǿ, s. 100-101). Bu süreçte Şafii’nin ehl-i re’ye karşı ehl-i hadisin tezlerini güçlü delillerle savunması diğer ehl-i hadis alimleri gibi Ahmed b. Hanbel’in de hayranlığını kazanmıştır. Ahmed b. Hanbel ve Abdurrahman b. Mehdi ile müzakerelerinde Şafii’nin onlara, “Siz hadisleri benden daha iyi biliyorsunuz, bilmediğim bir hadis olursa bana hatırlatın, ona göre hüküm vereyim” dediği rivayet edilmiştir (Kādi İyaz, I, 400). “Kitap ve Sünnet’ten delil bulamadığım her meselede Şafii’nin kavliyle fetva veririm” şeklinde Ahmed b. Hanbel’e atfedilen rivayet eğer doğruysa onun fıkhi görüşlerinin, dolayısıyla Hanbeli mezhebinin kaynakları arasında kavl-i kadimin önemli bir yer işgal ettiği söylenebilir.

c) Za‘ferani (ö. 260/874)

Şafii, Bağdat’ta misafiri olduğu Zaferani ’ye ehl-i re’yin zayıf yönlerini göstermiş, o da bundan etkilenip eserlerini sema yoluyla almıştır (Ahmed b. Hüseyin el-Beyhaki, I, 227-228). Şafii’nin bizzat okuttuğu “menasik” ve “salat” hariç diğer bütün kitaplarını Za‘ferani okutmuştur (Zehebi, XII, 264). Za‘ferani’nin elli seneden beri Şafii’nin kitaplarını okuyup okuttuğuna dair rivayet dışında (İbn Kādi Şühbe, I, 31 dunyadinleri.com) hocasının vefatından sonraki faaliyetleri hakkında bilgi bulunmamaktadır. Şafii’nin mezheb-i kadim çerçevesindeki metinlerini ve görüşlerini ihtiva eden el-Mebsut adlı bir eseri rivayet ettiği kaydedilmekle birlikte bu eserin muhtevası ve Şafii’nin yeni görüşlerine göre gözden geçirilip geçirilmediği bilinmemektedir. Bu hususta mevcut yegane veri İbnü’n-Nedim’in, bunun Rebi b. Süleyman el-Muradi’nin aynı isimle rivayet ettiği eserden pek farkının bulunmadığı, Rebi‘in rivayeti sonraki fukahanın teveccühünü kazandığı için Zaferani ’nin rivayetinin fazla uzun ömürlü olmadığı yönündeki ifadeleridir (el-Fihrist, s. 261).

d) Ebu Ali Hüseyin b. Ali el-Kerabisi (ö. 248/862)

Kelam ve hadis alanına da vukufu olan Kerabisi’nin cerh ve ta‘dil gibi konular yanında usul ve füru sahasında pek çok eseri bulunduğu belirtilirse de günümüze ulaşan bir eseri bilinmemektedir. Birçok kişi kendisinden fıkıh tahsil etmiştir. Rivayet açısından Za‘ferani’nin, dirayet açısından Kerabisi’nin temayüz ettiği dikkate alındığında Kerabisi’nin konumunun kavl-i cedid ravilerinden Müzeni’ninkine benzediği söylenebilir (Ebu asım el-Abbadi, s. 23-24; Şirazi, tabaķātü’l-fuķahaǿ, s. 102; İbn Hallikan, II, 132-133; Zehebi, XII, 79-82; İbn Kādi Şühbe, I, 31).



Yazar Hakkında

  • @Dünya Dinleri

    @Dünya Dinleri

    Bırakın Fikirleriniz Özgür Kalsın ! https://www.alternatifforum.org

    Dunyadinleri.Com Yöneticisi