Hanbeli mezhebinin kurucu imamı olan Ahmed b. Hanbel, hayatı boyunca fıkha dair görüş ve fetvalarını yazdırmamaya özen göstermiş ve kendi re’yi yerine zayıf dahi olsa hadise itibar etmiştir. Ancak bu, onun usule dair hiçbir görüşünün bulunmadığı anlamına gelmez. Zira sağlığında binlerce soruya verdiği cevapların kendi içinde tutarlı olabilmesi için belli bazı prensiplere dayanması icap eder. Hatta bir mesele karşısında önce Kitap, sonra Sünnet ve daha sonra da sahabe görüşlerini delil olarak kullanması, onun zihninde özellikle hukukun kaynaklarına dair bir hiyerarşinin varlığını göstermektedir. Kaldı ki İmam Ahmed muhtemelen, ilk usul kitabı yazarı olan hocası ve arkadaşı İmam Şafii’nin er-Risale’sini görmüş ve en azından bir kısmını okumuştur (EI² [İng.], I, 272). Ayrıca usul ve metot bakımından ihtiyaç duyduğunda selef-i salihinden saydığı ve hadise bağlılığına inandığı Şafii’nin görüşlerine müracaat eder ve hadiste hükmü bulunmayan meseleleri onun hükmüne bırakırdı (Goldziher, Zahiriler, s. 21).

Mezhep mensupları, kurucu imamın ölümünden sonra ilk önce onun görüş ve fetvalarını toplama seferberliğine girişmiş ve sistematik bir usul kitabına kavuşabilmek için imamın vefatından yaklaşık bir buçuk asır sonra gelen Kadi Ebu Ya‘la el-Ferra’yı beklemek gerekmiştir. Onun yazdığı el-Udde fi usuli’l-fıkh günümüze ulaşan ilk Hanbeli usul kitabıdır. el-Udde’nin kaynaklarına bakıldığında Ebu Ya‘la’nın bu eseri yazmadan önce Hanefiler’den Cessas’ın el-Fusul’ünü, Mu‘tezile’den Ebü’l-Hüseyin el-Basri’nin el-Mutemed’ini, Ebu Bekir el-Bakıllani’nin et-Takrib ve’l-irşad fi usuli’l-fıkh’ını gördüğü anlaşılır.

Hanbeli usul literatürü, sistematik bakımından ehl-i re’yi temsil eden Hanefiyye metodundan ziyade fıkıhtaki ehl-i hadise yakınlığı sebebiyle Şafiiyye (mütekellimin) metoduna daha uygundur. Mesela Hanbeli müellifi Muvaffakuddin İbn Kudame’nin Ravzatü’n-nazır adlı eseri, önemli bir Şafii-Eş‘ari kelamcı ve hukukçusu olan Gazzali’nin el-Müstasfa’sının büyük oranda ihtisarından ibarettir. Bu durum, söz konusu iki mezhebin fıkıh ve usuldeki yakınlıkları açısından normal karşılanmakla beraber kelam tartışmalarında Eşariyye’nin görüşlerini ve metodunu benimseyen Şafiiler’in tarih boyunca Hanbeliler’in en önemli hedefi oldukları dikkate alınınca Hanbeliler’in usul-i fıkıhta Şafiiler’le benzerlik ve yakınlık, usulü’d-din (akaid) konularında ise muhalefet içinde olmak gibi bir ikilem içerisine düştükleri ve kendi Selefi tarzlarına uygun bir sistematiğe sahip usul literatürü geliştiremedikleri şeklinde bir şüphe doğmaktadır. Zira önemli olan, el-Müstasfa’yı ihtisar etmek değil felsefenin temel dallarından biri olan mantık ilmini fıkıh usulünün mukaddimesi yapan ve usulle ilgili görüşlerini bu mantık ilkeleriyle temellendiren Gazzali’nin usul anlayışı ile, kuruluşundan günümüze kadar varlığını kelami ve felsefi metotlara karşı mücadele etmeye borçlu olan Hanbeliyye’nin görüşlerini uzlaştırmaktır. Bu uzlaşma, el-Müstasfa’nın mantık ilkelerinin tartışıldığı mukaddimesinin ihtisar edilmesiyle sağlanabilecek derecede kolay görünmemektedir. Eğer böyle olsaydı İbn Kudame’den sonra gelen İbn Teymiyye ömrünü Şafii - Eş‘ari kelamcıları ile mücadele ederek geçirmek zorunda kalmazdı. Hanbeli mezhebinin fıkıh usulü konularındaki görüşleri fıkıh usulünün klasik başlıkları altında incelenebilir.

A) İslam Hukukunun Kaynakları.
1. Kur’an-ı Kerim.
2. Sünnet.
3. İcma.
4. İstishab
5. Şer‘u men kablena.
6. Sahabi Kavli
7. İstihsan
8. Maslahat-ı Mürsele
9. Kıyas
10. Sedd-i Zerai

B) Şer‘i Delillerden Çıkarılan Hükümler
C) Kaynaklardan Hüküm Çıkarma Metotları
D) İctihad ve Taklid