Evanjelizm, ümumi mənasıyla İncildə haqqında vəz verməkdir. İsa üzərində sıxlaşan bu vəzlərin məqsədi xristian olmayanları bu dinə dəvət etmektir.Matta, Mark, Luka və Yəhya tərəfindən yazılmış dörd kanonik İncilin hər birinə "Evanjel" deyilir. Yunan "yaxşı xəbər" ya da "ümumi olaraq qəbul edilən gerçək" mənasına gələn evangelion dan gəlməkdədir. Bu sözdən türetilerek, İncil müəlliflərinə "Dörd Evanjelist" deyilmişdir.
Evanjelist və Evanjelik
Evanjelist və Evanjelik sözləri fərqli mənalara gəlməkdədir. Evanjelist sözü ən sadə mənasıyla "Xristianlıq Məlumatını vəz edən, yayan adam" mənasını verər. Evanjelik sözü isə daha çox Protestant Kilsəsinin mühafizəkar seqmentini xarakterizə üçün istifadə olunur. Evanjeliklerin, ABŞ-ı quran və tutuculuğuyla bilinən Protestant məzhəbi Puritenler'in davamıdır. Evanjelizm mərkəzli bu axının mənsublarına və zamanla liberal protestantlar xaricindəki bütün Protestanlara Evanjelik deyilməyə başlanmışdır (20. əsrin sonları, 21-ci əsrin əvvəli). Ayrıca Martin Luther, islahatları zamanı qurduğu kilsə hərəkəti üçün bu adı istifadə etmişdir. Bu səbəblə Qitə Avropasında Evanjelik sözü, Protestant və ya Lutherci olaraq qəbul edilər.
Evanjelizmin təməlləri
Evanjelizmin təməlləri İngilis Corc Whitefield (1715-1770),; Methodizm'in qurucusu John Wesley (1703-1791) və Amerikalı filosof və teoloq Jonathan Edwards (1703-1785) tərəfindən atılmışdır. Bu üç adam Amerikanın ən böyük Protestant məzhəbi olan Baptist və Metodist meydana gəlməsinin əsas taşlarıdırlar.
ABŞ-da 1820-ci ildə ümumiyyətlə Xristianlıq inancı üçün istifadə edilən Evanjelizm 19. əsrdən etibarən iki ayrı qoldan irəliləməyə başlamışdır. Charles G. Finney ilə Amerika xalqının çevrilməsinin təmin edilməsi ilə inqilabçılıq mənası qazanmış digər tərəfdən Playmouth Qardaşlığı hərəkətinin qurucusu John Nelson Darby'nin liderliyində radikal bir dini şərhi təmsil etməyə başlamışdır. Bugünki Evanjelizm Amerikadakı xristian cəmiyyətinin mühafizəkar qanadını təmsil edir. [1] Darby'nin Muafiyetçilik axını İncil və Dünya tarixini yeddi çağa və ya Allahın insanlıq haqqında təqdirini göstərən yeddi hissəyə ayırmaktadır.C. I. Scofield tərəfindən yazılan Scofield Referans İncili ilə 1880 və 1890'lı illərdə Darby'nin Tanrı, Tanrının Krallığı'nı təmsil edən insanlara imtiyaz vermişdir və İsrail İncilin Qiyamət zamanında əhəmiyyətli rol oynayacaq təlimi geniş kütlələr tərəfindən benimsenmiştir.Lutherci Protestantlıq ilə başlayan ; Püritenizmle yetişkinləşən; Jimmy Carter, Ronald Reagan və Ata Buşun başçılıqları dövründə addım-addım inkişaf edən Evanjelizm, 11 Sentyabrdan sonra Oğul Buş ilə Qlobal imperializmin istiqamətləndirən əsas güc halına gəlmişdir.