Fıkıh usulü terimi olarak istishâb, daha önce varlığı bilinen bir durumun–aksine delil bulunmadıkça– varlığını koruduğuna hükmetme yöntemidir.İstishâb metodunun temelini, İslâm hukukunun en kapsamlı beş genelkuralından biri olan "el-yakýnü lâ yezûlü bi'ş-şek" (Mecelle'deki ifadesi ile"Şek ile yakýn zâil olmaz" (madde 4) kaidesi oluşturur. Buna göre, kesin olarakvarlığı (ya da var olmadığı) bilinen bir durumun değiştiğine dair delilbulunmadıkça o duruma göre hükmedilmesi asıldır; bir tereddüt sebebiyle ohüküm ortadan kaldırılamaz ve o durum için yeni delil istenmez. Meselâ,ayıptan sâlim olduğu şartı ile bir mal satın alındığında, alıcı ayıp bulunduğuiddiası ile malı iade etmek isterse ve satış sırasında ayıbın bulunup bulunmadığıhususunda ihtilâf çıkarsa, bunu ispat külfeti alıcıya aittir. Çünkü asılolan malın ayıptan salim olmasıdır.

İstishâb, önceden varlığı bilinen hüküm itibariyle üç nevidir:

a) İbâha-i Asliyye İstishâbı. Buna göre bir şeyden yararlanma veyabir davranışta bulunma hakkında naslarda özel bir hüküm yoksa veya kıyasyahut istislâh yoluyla naslardan bu hususta özel bir sonuç çıkmıyorsa, "Eşyadaaslolan mubahlıktır" prensibine göre o şeyden yararlanmanın veya oişi yapmanın mubah olduğu sonucuna ulaşılır. Bu tarz hüküm verme metoduna"istishâb" denir.

b) Berâet-i Zimme İstishâbı. Bir kimsenin borçlu veya suçlu olduğunadair delil bulunmadıkça borçsuz ve suçsuz kabul edilmesi esastır. Buna göre,alacaklı olduğunu iddia eden kimse bunu isbat edemediği takdirde davalınınborçlu olmadığına; yine, suç işlediği iddia edilen kişinin bu fiili isbat edilmedikçeaynı prensibe göre suçlu olmadığına hükmedilir.

c) Vasıf İstishâbı. Şer‘an varlığı kabul edilen bir hükmün, sebebininortadan kalktığı ispat edilmediği sürece sabit sayılması esastır. Meselâ, satımve mirasçılık gibi bir mülkiyet sebebine binaen sabit olan mülkiyetin, geçerlibir nikâh akdinden sonra kurulan evlilik bağının, aradan ne kadar zamangeçerse geçsin, ortadan kalktığını gösteren bir delil olmadığı sürece devamettiğine hükmedilir.